بدن انسان به هر دو نوع گونه اکسیدان (رادیکال آزاد) و آنتی اکسیدان­ها برای متابولیسم نرمال، انتقالات سیگنالی و نظم فعالیت­های سلولی احتیاج دارد.

رادیکال­های آزاد می­توانند برای بدن مفید (لازم) یا مضر (سمی) باشند. در حقیقت آن­ها دارای نقش دوگانه­ای هستند. بدن انسان دارای مکانیسم آنتی اکسیدانی برای مبارزه با رادیکال­های آزاد است. وجود تعادل بین رادیکال­های آزاد و آنتی اکسیدان­ها، برای عملکرد فیزیولوژیک بدن لازم است.

به هم خوردن تعادل بین تولید رادیکال­های آزاد و آنتی اکسیدان­ها، استرس اکسیداتیو نامیده می­شود. استرس اکسیداتیو می­تواند غشاهای سلولی و ساختارهای مهم سلولی مانند پروتئین­ها،لیپیدها، دئوکسی ریبونوکلئوتید و کربوهیدرات­ها را تغییر دهد. استرس اکسیداتیو یکی از عوامل مؤثر در بروز بسیاری از بیماری­ها است. در این گفتار، مروری بر پدیده­ه پیری و استرس اکسیداتیو می­پردازیم.

در رابطه با تئوری فرایند پیری، نظریه­های زیادی وجود دارد. یکی از برجسته­ترین نظریه­های پیری، نظریه رادیکال­ آزاد است که عموماً پذیرفته شده است. این نظریه با توجه با افزایش رادیکال­های آزاد و آسیب­های آن با افزایش سن و پیری پشیتیبانی و حمایت می­شود.

این فرضیه بیان می­کند که رادیکال­های آزاد در بدن باعث آسیب اکسیداتیو به اجزا سلولی می­شود که در نتیجه آن تغییر در عملکرد سلول، آسیب بافتی و عملکرد اندام­ها می­شود و در نهایت منجر به مرگ می­شود.

هم­چنین این فرضیه با توجه به فرضیه رابطه معکوس میزان متابولیسم و طول عمر نیز حمایت و پشتیبانی می­شود. هم­چنین این تئوری به وسیله شواهد تجربی که نشان می­دهد با افزایش سن آسیب اکسیداتیو به DNA، پروتئین و لیپیدها افزایش می­یابد، نیز حمایت و پشتیبانی می­شود.

بنابراین رادیکال­های آزاد که باعث ایجاد استرس اکسیداتیو می­شود با بالا رفتن سن افزایش یافته و زمینه ایجاد بیماری­های دیگر را نیز فراهم می­کند./ف.نوروزی فرد

«آرش دشتابی» دکترای تخصصی علوم تغذیه دانشکده تغذیه و علوم غذایی